(Bài viết này được đăng tải trên blog của một ứng dụng viết nổi tiếng cho hệ điều hành MacOS và iOs – iA Writer. Các nhà lập trình ứng dụng này bày tỏ quan điểm của họ về sự nổi dậy mạnh mẽ của AI và ChatGPT.
Mình thấy thú vị nên chuyển ngữ và giải thích một số chỗ. Link dẫn tới bài viết gốc được đặt ở cuối bài.)
Sẽ sớm thôi, bạn chẳng cần phải viết nữa. Trí tuệ nhân tạo sẽ viết thay cho bạn. Và với đầy thời gian rảnh rang, giờ đây bạn có thể nghĩ về cách mà chúng ta học tập, làm việc và giao tiếp sắp tới.
Chắc bạn biết tin này rồi. Microsoft đã mua 49% cổ phần của OpenAI. Chẳng mấy chốc ChatGPT sẽ trở thành một phần không thể thiếu của Word, PowerPoint, Excel, và Outlook. Phần lớn công việc kinh doanh khắp nơi đang được thực hiện bằng bộ ứng dụng Microsoft Office. Rồi AI sẽ trở thành trái tim của nó.
Là một nhân viên mẫn cán, không sớm thì muộn, công việc của bạn sẽ được giảm tải bớt vài tác vụ làng nhàng. ChatGPT sẽ đọc, nghĩ và viết giúp bạn. Và cũng chẳng mấy chốc, ChatGPT sẽ trở thành trái tim của chính hệ điều hành Windows, chạy cả hệ thống, khiến cho hình hài của mấy cái ứng dụng trở nên cổ lỗ như băng cassette thời nay. Nghe cứ như mấy con heo mời thợ mổ vào chuồng nhỉ. Liệu Microsoft có biết họ đang làm gì không?
Và sớm thôi, AI cũng sẽ khiến Windows trở nên lỗi thời. Cần gì máy tính để bàn, máy tính xách tay hay màn hình nữa nào. AI sẽ chạy tất cả, từ điện thoại, tới đồng hồ, tới cả chiếc nhẫn trên tay bạn. Từ vô số đám mây điện toán xa tận đâu đâu truyền đến thiết bị thu nhận trong tích tắc, AI sẽ tới và làm mọi thứ cho bạn.
Đây có thể là thiên đường.
- Là sự kết thúc của kỉ nguyên mua ứng dụng trả tiền theo tháng. Nếu ChatGPT là trái tim của mọi ứng dụng, thì bạn cần gì ứng dụng nữa, vài cái plugins truy cập là có thể thay thế được rồi.
- Sự kết thúc của giao tiếp thương mại. Nếu không có người viết hay đọc email, đọc tin nhắn trên Slack hay Trello thì bạn cũng khỏi gửi chúng luôn.
- Sự kết thúc của các vị sếp. Nếu tất cả đều dùng chung một bộ não, ai cần sếp để phân công công việc làm gì.
Hoặc là địa ngục.
- Sự kết thúc của các nguồn thu nhập. Bạn cần lao động chi nữa khi một cái máy có thể làm việc tốt hơn bạn?
- Sự kết thúc của chính bạn. Chúng tôi cần bạn làm gì nữa khi một chiếc máy có thể giả vờ bạn tốt hơn cả bạn? (Bạn có ổn định như máy đâu!- người dịch)
- Sự kết thúc của ngôn ngữ. Nếu ta biết mọi ngôn từ là không có thật (vì AI “nói” hết mà – người dịch) thì chúng ta không cần nói nữa.
Nếu không ai hiểu điều không ai nghĩ, và không ai đọc điều không ai viết, thì có khi chúng ta bỏ luôn ngôn ngữ và im bặt cho rồi. Không phải sướng hơn sao? Thôi không đùa nữa, có vẻ AI đang hạ giá trị của tất cả những ứng dụng hỗ trợ công việc, không chỉ bộ Office đâu, mà mọi tác vụ sử dụng tới chiếc máy tính đều có vẻ thừa thãi. Dường như việc gì dính tới màn hình đều đang bị sóng lạm phát cỡ Weimar tàn phá.
Không còn mấy việc vớ vẩn nữa
Thay vì nhập liệu mấy mẫu câu chán ngắt vào Outlook, thay vì cắt bớt hình ảnh mẫu tải trên mạng về sao cho vừa PowerPoint, thay vì nhức não để soạn thảo những văn bản không ai đọc, bạn đưa cho máy tính mấy mệnh lệnh và nó xử lý cho bạn. Làm việc trên màn hình trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Nên cứ thoải mái đi. Mấy việc này cũng toàn vớ vẩn cả. AI sẽ “bẩy” công việc kinh doanh lên tận cỡ mấy bộ phim bom tấn.
Giao ban, họp hành, ghi nhớ, kế hoạch dự kiến, thời gian biểu, hóa đơn, lập trình và kiểm tra lập trình, dự án marketings và phân tích dữ liệu… Tất cả công việc dùng màn hình đều đã là mô phỏng của những việc từng có thật ngoài đời, và giờ chúng lại bị mô phỏng bởi AI. Ta để cái “mô phỏng của mô phỏng” này cho máy làm. Để đấy AI in tiền cho bạn, còn bạn thì tập trung vào những thứ khác có ý nghĩa hơn nhé.
Cơ mà, giờ thì cái gì ý nghĩa ta?
Quên luôn sở thích
Nếu AI có thể giải phóng chúng ta khỏi lao động, chúng ta sẽ làm gì với thời gian rảnh của mình? Chơi cờ vua? Vẽ tranh sơn dầu? Soạn nhạc giao hưởng? Đọc sách giấy? Viết tay? Hoặc chúng ta không làm gì cả, đến lúc sống cuộc đời nhàn rỗi rồi. Hoặc là, chúng ta phải nhìn thẳng vào sự thật.
Chúng ta cần nghĩ lại về cách trường học và công việc vận hành. AI đã cho thấy rõ ràng rằng phần lớn chúng ta đang làm giả tri thức và ý nghĩa của chúng. Nó rất giỏi để bắt chước ngôn từ trong học thuật và thương mại vì đây là hai lĩnh vực mà rất nhiều sự hiểu biết của chúng ta có được là do bắt chước.
Chúng ta cũng cần nghĩ lại về cách chúng ta sử dụng thời gian rảnh rỗi khi AI đã sớm ăn hết sở thích của chúng ta từ lâu, trước khi lấy đi nốt các công việc. Nó đánh bại Đại kiện tướng cờ vua Kasparov. Nó cạnh tranh với Bach trong soạn nhạc, với Picasso trong hội họa, với Shakespeare trong kịch nghệ. Nó đã giúp mấy người chuộng nghệ thuật nửa mùa bắt chước những thiên tài này thành công. Sao phải lên án việc này? AI sẽ xóa mờ ranh giới thiên tài-tay mơ sớm thôi.
Lúc này là lúc chúng ta cần quan sát AI, khi nó vẫn đang mắc lỗi và lòi ra cơ chế hoạt động. AI hoạt động và cảm nhận y chang ung thư vậy. Nó phát triển vượt khỏi sự kiểm soát của hiểu biết của cơ thể và lan đến những chỗ sẵn có những tế bào mang mầm bệnh. Và có khi AI trông cũng như ung thư nha. Có thể tôi ganh ghét nó, nhưng mà hình ảnh tạo bởi Dall-E và Stable Diffusion trông gớm chết, chẳng khỏe khoắn, vui tươi và ý nghĩa gì. Một đống thứ tối tăm đang trỗi dậy từ nơi từng là mảnh đất nghệ thuật màu mỡ. Tất nhiên dần dần nó cũng sẽ học được cách tạo ra mấy hình ảnh vui vẻ thôi. Tới khi chúng bắt chước chúng ta hoàn hảo thì thôi rồi, ta không hiểu và phân biệt nó được nữa.
Đã trải qua một quãng thời gian mà phần lớn trường học hay công việc ta tham gia là một kiểu bắt chước. Giờ đây, giáo viên lẫn học sinh, sếp và nhân viên đều có AI cả. Làm sao mà bạn có thể tin bạn tin rằng bạn – kẻ đồng loại không bị mô phỏng của tôi – còn tìm thấy ý nghĩa ở việc gì nữa? Bạn nghĩ rằng mọi người sẽ quan tâm đến những nỗ lực của bạn chỉ vì bạn là con người? Hay bạn có còn là con người không nếu bạn “trao quyền” đọc, nghĩ, viết, chăm sóc, và yêu thương cho một bộ xử lý không? Bởi vì bạn có linh hồn hở? Linh hồn nào? Bạn tin mình có linh hồn thật ư, khi mà bạn vừa bán cái linh hồn ngôn từ của mình cho những cái máy?
Những điều còn ý nghĩa
Trước khi tất cả chúng ta mắc vào cái địa ngục trên kia, hãy nhớ về ngôn ngữ của loài người. Ngôn ngữ kết nối chúng ta. Ngôn ngữ kết nối một người với đồng loại. Qua không gian và thời gian. Ngôn ngữ lưu chuyển ý nghĩa qua lại giữa hai tâm trí, truyền cảm nhận qua các cơ thể, nó có thể làm chúng ta hiểu được người khác và hiểu được mình. Nó giúp ta cảm thấy cái người khác đang cảm thấy. Ngôn ngữ là một cây cầu.
Nếu chúng ta phá đi một đầu, cầu sẽ sập. Nếu một người nghe, một người nói, một người viết, một người đọc dừng cảm nhận về cái đang được nói tới, cây cầu sẽ sập. Ngôn ngữ mà không có một chủ thể là vô cảm, vô nghĩa, trống rỗng.
Tôi mất vài năm để viết bài này. Mất hàng ngày trời để suy tư thôi, để viết và để viết-lại, cho tới lúc tôi thông suốt những điều mình nghĩ. Bạn có thể để AI nói thay mình, nhưng nó không thể cảm nhận và nghĩ thay bạn đâu.
iA Writer sẽ không để AI viết thay bạn. Chúng tôi muốn bạn cảm nhận cái bạn muốn nói và nghĩ cái bạn muốn viết, và viết rõ ràng tới mức mà người kia sẽ nghĩ cái bạn nghĩ và hiểu cái bạn hiểu. Chúng tôi vẫn dùng các thuật toán để khuyến khích bạn nghĩ nhiều hơn, như cách chúng tôi đang làm Syntax Highlight và Style Check. Chúng tôi sẽ ứng dụng ChatGPT vào để giúp sửa lỗi chính tả hay kiểm chứng thông tin thực hư hoặc phát hiện lỗi logic chẳng hạn, bất cứ việc gì khiến bạn phải động não nhiều hơn. Nhưng, dù bạn làm gì, hãy động não nhiều chứ đừng ít đi. Nếu bạn thà dùng ChatGPT để cảm nhận, viết, và nghĩ thay cho mình, bạn có thể làm việc đó ở nơi nào đó khác. Dùng ChatGPT đâu cần tới chúng tôi. Ở mọi nơi khác đều có.
Có lập luận phổ biến cho rằng những người sử dụng AI rồi sẽ thắng và những người không dùng sẽ bị bỏ lại phía sau. Cho tới khi nào AI còn là một công cụ và chúng ta nắm quyền kiểm soát, lập luận này vẫn còn tầm bậy. Nhưng chúng ta đã và đang chạy theo công nghệ trong cách giao tiếp với người khác mất rồi. Toàn thế giới đang đầy rẫy những nhiễu nhương vì chúng ta đang không kiểm soát được công nghệ thông tin, mà ngược lại chúng đang kiểm soát chúng ta. Khi nói tới chuyện viết lách, mọi việc không đơn giản đâu. Nếu bạn không hiểu được gốc rễ của thứ mình viết, bạn sẽ không thể có một bài viết “chạm” mình và “chạm” người ở mọi từ ngữ. Viết thực ra là viết-lại và viết-lại cho tới khi suy nghĩ tỏ tường. AI có thể hỗ trợ đây đó, chỉ cho bạn thấy chỗ chưa sáng rõ. Nhưng nếu AI viết cho bạn, bạn sẽ không suy nghĩ nữa đâu.
Bài viết gốc: https://ia.net/topics/the-end-of-writing-ia-on-ai